Ampliade a entrada para poder leelo na nosa lingua:
Estaban asociados con outra parella de irmáns, Pedro e Andrés na industria da pesca do lago para cuxo traballo contaban con empregados ocasionais. Deste círculo de pescadores Xesús levouse os seus catro primeiros discípulos: Pedro e o seu irmán Andrés, Santiago e o seu irmán Juan. Santiago, pois, gozaba de especial confianza e relación con Xesús, como un dos discípulos básicos, destacándose con Pedro e Juan do resto dos discípulos, obtendo o posto de testemuña privilexiada nos momentos máis importantes.
O mesmo Xesús alcumou a Santiago e a Juan co sobrenome de "fillos do trono" seguramente pola súa ousadía e decisión. Santiago aparece como unha persoa apaixonada, capaz de poñelo todo en xogo; como unha persoa que arrasa polo seu pulo e que non se para en botar cálculos e medir consecuencias. Unha vez morto Xesús, Santiago forma parte do grupo inicial da Igrexa Primitiva de Xerusalén.
Herodes Antipas I escólleo, igual que a Pedro, como figuras representativas para dar un escarmento á comunidade cristiá e contentar aos xudeus. Morreu entre os anos 41 e 44 en Palestina, decapitado, por orde de Herodes Agripa I, cando o rei nominale dos xudeus intensificou a persecución das primeiras comunidades cristiás para gañarse o favor de Roma.
As lendas xacobeas recollen dúas versións acerca da presenza do Apóstolo Mártir na península: A primeira di que, á morte de Xesús, os apóstolos se repartiron os lugares en que debían predicar, correspondéndolle a Santiago Hispania e as rexións máis occidentais do imperio romano.
O Apóstolo tería percorrido Asturias, Galicia, Castela e Aragón predicando a palabra de Deus con escaso éxito. Relata ademais que durante esta misión se lle apareceu a Virxe xunto ao Ebro, sobre unha columna, e alí se lle ordenou construír unha igrexa. A segunda versión sostén que tras o martirio, o seu corpo foi levado en barco polos seus discípulos dende Xerusalén ata Iria Flavia, no Finisterre. Aquí a historia e a lenda fóndense para crear un relato colorista. Unha vez decapitado en Palestina, o seu corpo foi botado fóra da cidade como pasto de cans e feras, pero os seus discípulos ao caer a noite, recollérono e levárono ao porto de Jope, onde providencialmente apareceu unha embarcación aparellada e sen tripulación. Ao sétimo día de navegación arribaron á desembocadura do río Ulla, en Galicia. Tras diversos incidentes coa mítica «Raiña Lupa», lograron permiso para enterrar a Santiago. Ao depositar o corpo do mestre sobre unha grosa rocha, esta cedeu coma se fose de cera ata converterse no sarcófago do santo.
Comezan as peregrinacións
O rei Alfonso II manda edificar sobre o sepulcro unha sinxela igrexa e comezan a chegar visitantes á tumba do Apóstolo. No ano 844, outro fenómeno sobrenatural daría a definitiva lombeirada á figura de Santiago como encarnación da Reconquista. O 23 de maio en Clavijo, preto de Logroño, o rei Ramiro I de Asturias enfróntase ás tropas musulmás de Abderramán II en clara desvantaxe numérica. En pleno fragor da batalla o apóstolo Santiago aparece espada en man a lombos do seu famoso cabalo branco repartindo tallos entre os infieis. Os cristiáns vencen contra prognóstico e o mito jacobeo traspasa definitivamente os Pireneos. Nace o apelativo de Santiago Milhomes. A partir de aí desenvólvese o culto que motiva a peregrinación. O Camiño de Santiago, foi, xunto a unha vía de manifestación relixiosa, unha ruta de comercio internacional, que ademais puxo en contacto dous ámbitos económicos diferentes: O Hispano-musulmán e o cristián-feudal. Supuxo a entrada de correntes novas de pensamento e manifestacións artísticas, pero tamén a difusión máis alá dos Pireneos de elementos ibéricos. A peregrinación a Santiago podía ser voluntaria, pero tamén obrigatoria, imposta como penitencia, dende un punto de vista relixioso, ou penal, dende o punto de vista civil. O peregrino era de toda condición social, incluíndo dende reis e bispos xente do pobo chairo. O fortalecemento da ruta prodúcese a partir do ano 1000; este feito sitúase nun marco xeral de expansión en Europa. É nos séculos XI e XII cando as peregrinacións se converten nun alude de persoas procedentes de todos os puntos. En 1122 establécese o Ano Santo Compostelán. l auxe do Camiño vaise basear en 2 piares: Por un lado a ampla rede de hospitais que se fundan ao longo del e por outro, a protección xurídica de que goza o peregrino polo que se toman unha serie de medidas entre elas a exención de portádegos. Nos séculos de auxe, a cidade compostelá vive momentos de puxanza, convértese en sede metropolitana, en detrimento de Mérida, e constrúese a catedral que será consagrada en 1211. Nos séculos XI e XII os peregrinos ilustres son abundantes; Guillermo X Duque de Aquitania, Luis VII de Francia, San Francisco de Asís, e moitos outros. O Camiño vai exercer unha grande importancia económica, o movemento de xentes alentará artesáns e mercadores, na súa maior parte estranxeiros, a asentarse en distintos lugares do camiño, de maneira que van nacendo os burgos. Os reis concederanlles foros para favorecer o seu desenvolvemento. Nas cidades que xa existían vanse formar barrios de francos que dinamizan e darán un carácter máis urbano á cidade. Nestas vai nacer unha nova clase social: A Burguesía e con ela novos problemas sociais, plasmados nos enfrontamentos contra os señores feudais. A orde de Cluny vai a xogar un papel esencial na peregrinación, xa que ao longo da ruta crea mosteiros e hospitais. Tamén os reis favorecerán o peregrino, destacando entre eles Alfonso VI. Nos séculos XIV e XV experiméntase un retroceso nas peregrinacións. Por un lado a catástrofe do XIV, peste negra e frecuentes guerras, por outro o cisma prodúcese na cristiandade en 1378 e tamén a recesión económica que se localiza na ruta jacobea. No XVI a aparición do protestantismo supón un duro golpe, vivindo a ruta as súas horas máis baixas. No XVII e XVIII parece existir certa recuperación do Camiño, este plásmase no desenvolvemento da arte barroca na capital compostelá. No XIX a crise chega ao punto de que o 25 de xullo de 1867 apenas había 40 peregrinos en Santiago. O descubrimento dos restos do Apóstolo en 1879, escondidos cando Francis Drake atacou A Coruña, deu novos bríos á peregrinación. En 1884 o papa León XIII declarou como auténticos os restos descubertos. Na actualidade o Camiño vive unha época de auxe. O Consello de Europa declarou o Camiño de Santiago como Itinerario Cultural Europeo, en 1987, sinalando o valor transcendental da peregrinación na formación dunha civilización común a todos os pobos europeos. O renacemento da peregrinación coincide coa formación dunha nova Europa.
Outra historia do Camiño
O Camiño é o fin, e a terra, poeirenta e de asfalto, é o medio de transitar por el. O Finis Terrae romano e anteriormente celta é o destino de miles de persoas durante estes anos de comezo do milenio. Parece ser que antes da aparición do corpo do apóstolo Santiago xa se ía a Finis Terrae, e alí miles de homes sentiron aquel "relixioso horror" ao ver apagarse o sol nas augas do océano. O resurximento peregrinal, sobre todo dende o Ano Jacobeo -1993- é un feito que os estudosos sociais terán que analizar. A mestura de reto deportivo con relixiosidade, con busca do auténtico e dun mesmo, todo iso escoltado por estilos románicos e góticos, entre cabaleiros templarios e monxes beneditinos, entre teñas e trigos, entre castiñeiros e carvallos, entre lendas e milagres fan do Camiño de Santiago unha experiencia singular. A mercadotecnia das diferentes Comunidades Autónomas fixo o resto. Para moitos o percorrido do Camiño de Santiago convértese en peregrinación cando se encontran coas raíces relixiosas e históricas de Europa, cando renovan un camiño de transformación interior, e cando camiñan ao ritmo doutros séculos. Dende o descubrimento da tumba do Apóstolo Santiago en Compostela, no século IX, o Camiño de Santiago converteuse na máis importante ruta de peregrinación da Europa medieval. O paso dos innumerables peregrinos que, movidos pola súa fe, dirixíanse a Compostela dende todos os países europeos, serviu como punto de partida de todo un desenvolvemento artístico, social e económico que deixou as súas pegadas a todo o largo do Camiño de Santiago. O miolo central da tradición jacobea sitúase na crenza de que o corpo de Santiago está enterrado no sepulcro de Compostela. Corría o ano 813 despois de Cristo cando o bispo de Iria Flavia, Teodomiro, avisado polo eremita Pelayo da existencia dunhas luces misteriosas, informou o rei asturiano Alfonso II do descubrimento milagroso dunha tumba que contiña os restos mortais do apóstolo Santiago. Segundo a lenda os discípulos de Santiago no ano 42 roubaron o corpo de Palestina, onde lle decapitaran, e lle embarcaron nunha nave que cunha tripulación anxelical chegou a Iria, na confluencia do Sar e o Ulla (actualmente a ría de Arousa). En canto atracaron o corpo do apóstolo foi levado polos aires 12 millas ata o lugar onde hoxe se lle venera. Na catedral de Santiago consérvase a rocha onde din que foi atada a barca que trouxo o corpo do santo. Coa "aparición" do corpo do apóstolo iniciouse o que hoxe coñecemos como a ruta compostelá: "O camiño das estrelas".
Albor, esplendor e decadencia da peregrinación
O rei Alfonso II manda edificar sobre o sepulcro unha sinxela igrexa e comezan a chegar visitantes á tumba do Apóstolo. No ano 844, outro fenómeno sobrenatural daría a definitiva lombeirada á figura de Santiago como encarnación da Reconquista. O 23 de maio en Clavijo, preto de Logroño, o rei Ramiro I de Asturias enfróntase ás tropas musulmás de Abderramán II en clara desvantaxe numérica. En pleno fragor da batalla o apóstolo Santiago aparece espada en man a lombos do seu famoso cabalo branco repartindo tallos entre os infieis. Os cristiáns vencen contra prognóstico e o mito jacobeo traspasa definitivamente os Pireneos. Nace o apelativo de Santiago Milhomes. No século X a peregrinación a Compostela é un feito consolidado na cristiandade. É a época do camiño da costa, máis seguro que os do interior, expostos ás andanzas árabes. Será a partir do ano 1000 cando se popularizan as peregrinacións a Santiago, como antes o fixesen os romeiros con Roma ou os palmeiros con Xerusalén. Os monarcas comprenderon que manter o Camiño libre e expedito era asegurarse unha vía de vital importancia económica, comercial e militar para controlar o seu territorio. Dous son o reis que máis apoiarán a ruta jacobea: o navarro Sancho III o Maior e o castelán Alfonso VI. O Camiño dótase dunha serie de infraestruturas (calzadas e pontes) e de lugares asistenciais para o peregrino. Fundamentais neste campo foron ordénelas relixiosas hospitalarias, entre as que destaca a de Cluny. A primeira eclosión nas peregrinacións a Santiago prodúcese nos séculos XI e XII, coincidindo co esplendor da arte románica. En 1122 o Papa Calixto II proclama Ano Santo Jacobeo aquel no que o 25 de xullo coincida en domingo. Multitudes de xentes comezan a chegar de todas as partes de Europa dando un toque cosmopolita ás cidades polas que pasa o camiño. O Camiño Francés é o máis utilizado e por Roncesvalles constátanse miles e miles de peregrinos nestes anos, máis tarde coa conquista de Zaragoza se habilitaría o ramal de Somport a Ponte La Reina. As antigas calzadas romanas de Burdeos a Astorga pasando por Vitoria e Briviesca e de Astorga a Iria Flavia serven de base á ruta jacobea e xorden gran cantidade de burgos e cidades que acollen unha nova clase urbana de artesáns e comerciantes, a maioría francos. A partir do século XIV o Camiño entra en declive, a peste negra decimou a poboación europea, a cristiandade comeza a dividirse (os protestantes consideraban as peregrinacións como actos populacheros), o mundo comeza a ensancharse e os monarcas dedican os seus esforzos a conquistar novos mundos. Nos séculos XVII e XVIII mellóranse as comunicacións e o Camiño recobra parte do prestixio e recibe peregrinos ilustres, non obstante no XIX os librepensadores, os descubrimentos científicos, a revolución industrial e o desenvolvemento urbano non se levan ben cun modo de vida con reminiscencias medievais. Foi tan aguda a crise que en 1884 o papa León XIII tivo que declarar verdadeiros os restos do Apóstolo reaparecidos nunhas escavacións (escondéranse no século XVI ante as ameazas das incursións inglesas comandadas polo pirata Francis Drake). Hoxe en día a peregrinación a Santiago parece recobrar o esplendor de antano, en 1985 a UNESCO declara a ruta jacobea como Patrimonio Universal da Humanidade.
A Compostela, certificado Peregrino ISO 9000
A actual credencial do peregrino, que se entrega exclusivamente aos que fan todo ou parte do Camiño de Santiago a pé, en bicicleta ou cabalo, ten as súas orixes nas cartas de presentación que dende os albores da historia jacobea concedían os reis, infantes, clérigos, papas e outras autoridades como documento de recomendación ou salvoconduto aos que peregrinaban a Compostela. A historia relata multitude de documentos nos que se concedía por mediación da devandita carta todo tipo de privilexios e grazas para que o portador e os seus acompañantes obtivesen protección e tamén a exención do pagamento de tributos (montazgos, portádegos, peaxes, etc..) cuxo montante podía chegar a ocasionar graves problemas aos que peregrinaban a Compostela. A credencial entrégase en Asociacións, Parroquias, Confrarías, etc. ou no lugar onde se inicia o Camiño, sendo sempre aconsellable a presentación dunha carta ou documento que acredite e identifique o solicitante. Coa credencial, para aqueles que fixeron polo menos 100 quilómetros a pé e 200 en bicicleta, a Catedral de Santiago concede a chamada "COMPOSTEla" que non é outra cousa que un documento polo que recoñece que o peregrino chegou á meta e que o fixo por "pietis causa". A Compostela é un documento que se expide dende hai moitos anos. Ao principio facíase nun pergameo pero dende fai xa tempo, as credenciais imprímense só en papel con orla característica de follas de carballo e vieiras jacobeas no que se fai constar en latín o nome do peregrino, e é asinada na actualidade polo Secretario Capitular da Igrexa Compostelá. Do auxe do Camiño neste final de século é testemuña a Compostela. En 1985 solicitárona 2.491 persoas, en 1991, son 7.274 as que a conseguen. En 1993, Ano Santo, a Xunta pon en marcha un tremendo plan de promoción turística e son 100.000 persoas as que conseguen a Compostela. No ano 1999 superáronse os 250.000 peregrinos a pé, cabalo ou bicicleta e máis de nove millóns as persoas que visitaron Santiago.
INDICE CRONOLÓXICO
A historia de Santiago e a peregrinación ano a ano
Ano 44 Santiago o Maior, fillo de Zebedeo, é decapitado en Palestina por orde de Herodes Agripa. Os seus díscipulos lévanse o corpo por mar.
Ano 813 El monxe Pelayo descobre o sepulcro do Apóstolo e comunícao ao bispo de Iria Flavia, Teodomiro. Pouco despois o rei astur Alfonso II o Casto, ordena levantar nese lugar a igrexa de Antealtares, unha basílica de ladrillo dunha soa nave, consagrada en 834
Ano 840 El primeiro grupo de peregrinos, procedente de Asturias, chega ao sepulcro.
Ano 844 Batalla de Clavijo. O 23 de maio Ramiro I derrota a Abderramán II, Santiago acode en auxilio dos cristiáns sobre un corcel branco.
Ano 899 Alfonso III o Magno e o bispo Sisnando, melloran e amplian a basílica orixinal que alberga o sepulcro.
Ano 915 El bispo de Le Puy, Gotescalco, convértese no primeiro peregrino famoso.
Ano 983 Peregrina o eremita Simeón de Armenia.
Ano 997 Almanzor saquea e destrúe o templo. Lévase as campás da catedral como botín á mesquita de Córdoba.
Ano 1065 Grande peregrinación de xentes de Lieja, dirixidos por Roberto, monxe de Santiago de Lieja.
Ano 1075 El bispo Diego Peláez e o rei Afonso VI acometen a construción da terceira basílica, actual catedral, sobre o lugar santo.
Ano 1095 En el Concilio de Clermont recoñécese o traslado da sede episcopal de Iria Flavia a Santiago.
Ano 1100 El bispo Gelmírez faise cargo da diocese.
Ano 1120 El papa Calixto II erixe sede metropolitana a Compostela, en substitución da de Mérida.
Ano 1122 El papa Calixto II proclama elAño Santo Jacobeo.
Ano 1139 Aymeric Picaud escribe o Codex Calixtinus.
Ano 1133 Las autoridades de Compostela amoestan aos comerciantes por cobrar máis aos peregrinos que aos residentes.
Ano 1179 Bula Regis Aeterna. O papa Alejandro III ratifica a concesión de Ano Santo, establecendo que serán Anos Santos aqueles en que o 25 de xullo coincida en domingo e outorga indulxencia plenaria a quen peregrine en Ano Santo.
Ano 1188 El Maestro Mateo firma o Pórtico da Gloria, acceso á catedral de Santiago.
Ano 1211 Consagración da capital compostelá.
Ano 1213 Peregrinación de San Francisco de Asís.
Ano 1325 Peregrinación de Santa Isabel de Portugal.
Ano 1394 Primer permiso dun monarca inglés para fretar unha nave con peregrinos a Compostela; estes permisos repetíronse ata o ano 1456.
Ano 1430 Peregrina o pintor Van Eyck.
Ano 1434 Ano Santo. Enrique VI de Inglaterra concede licenza para viaxar a 2.310 peregrinos ingleses.
Ano 1488 Peregrinación dos Reis Católicos.
Ano 1589 El arcebispo Clemente esconde os restos do Apóstolo ante o temor a un ataque inglés. Francis Drake ataca A Coruña. Estarían 300 anos perdidos.
Ano 1643 Felipe IV institúe a Ofrenda Nacional do Apóstolo.
Ano 1670 El sacerdote boloñés Domenico Laffi escribe o seu guía "Viaxe ao Occidente, a Santiago e a Finisterre".
Ano 1668 Cosme de Médicis, principe italiano, chega á catedral con séquito de 40 persoas.
Ano 1867 El 25 de xullo, día de Santiago, apenas hai 40 peregrinos na catedral.
Ano 1879 Siendo cardeal en Compostela Payá e Rico unhas obras no altar maior deixan ao descuberto un sepulcro con tres corpos.
Ano 1884 Bula Deus Omnipotens. O papa León XIII confirma que eses restos son os do Apóstolo e os seus dous díscipulos.
Ano 1965 Elías Valiña, cura do Cebreiro, le a súa tese doutoral: "O Camiño de Santiago. Estudo histórico-xurídico", e comeza un labor de divulgación sobre a Ruta jacobea.
Ano 1980 Andrés Muñoz, da Asociación de Amigos do Camiño de Navarra, e o cura Elías Valiña, comezan por separado a sinalizar con frechas amarelas o Camiño Francés.
Ano 1982 Juan Pablo II convértese no primeiro papa que visita Santiago.
Ano 1989 En Agosto, o papa Juan Pablo II reúne en Compostela máis de 400.000 mozos na IV Xornada Mundial da Xuventude.
Ano 1992 La Xunta de Galicia reforma as vellas escolas rurais en refuxios para peregrinos.
Ano 1993 Ano Santo. 100.000 peregrinos obteñen a Compostela. Varios millóns máis visitan a catedral durante este ano.
Ano 1999 Último Ano Santo do século XX, 154.613 peregrinos obteñen a Compostela
SANTIAGO
Yago foi a forma que tiña na Idade Media o nome bíblico "Jacob", ilustre porque o levou o patriarca que arrebatou a primoxenitura ao seu irmán Esaú, e que a partir dos seus doce fillos fundou o pobo de Israel organizado nas doce tribos; pero moito máis ilustre entre nós porque este é o nome do apóstolo ao que chamamos Santiago (Sant + Yago) o Maior, que segundo a tradición veu a predicar o Evanxeo a España. O nome hebreo do que procede Yago é Yakob e adoita interpretarse como "o que anda á sombra de Deus". En español temos tamén a forma "Jaime", evolucionada a partir da forma latina Jacobus, que en francés deu Jacques e en italiano Giáccomo. A partir destas transformacións é máis doado adiviñar a transformación de Jacobus en Jaime. A universalidade deste nome é extraordinaria. A iso contribuíron en especial as peregrinacións ao sepulcro do Apóstolo en Santiago de Compostela, dende todos os cantos da cristiandade. Santiago foi, con Roma e Xerusalén, un dos tres grandes lugares de peregrinación da cristiandade. Tal era a multitude de peregrinos que nos tres séculos de esplendor pululaban polos camiños que levaban a Santiago, que os devotos empezaron a chamar á ruta luminosa da Vía Láctea, Camiño de Santiago, pola semellanza entre as innumerables estrelas desta coas riadas de peregrinos ao sepulcro do Apóstolo.
Santiago o Maior, apóstolo, é irmán maior de san Juan Evangelista, chamados ambos os dous os fillos do Zebedeo. Estes eran, xunto con san Pedro, os tres apóstolos preferidos, aos que Xesús concede un maior protagonismo na súa vida. Son os tres privilexiados que asisten á resurrección da filla de Jairo, os que gozan da Transfiguración e os que están máis preto de Xesús no Horto das Oliveiras. Os Fillos do Trono púxolles Xesús de sobrenome aos dous hrmanos pola súa fogosidade. Segundo narran os Feitos dos Apóstolos, Santiago foi o primeiro que sufriu martirio. Foi decapitado en Xerusalén por orde do rei de Judea, Herodes Agripa. Das súas longas viaxes, a súa predicación en España e o traslado do seu corpo dende Xerusalén, infórmannos as tradicións, algunhas delas moi antigas.
Santiago de Compostela é a nai da multitude de cidades que levan este nome. Esta cidade fundouse sobre o sepulcro do Apóstolo. Campus Stellae (campo da estrela) chamaron ao lugar en que foi descuberto. Hai que partir do importante feito cultural de que os pobos, as cidades, os mosteiros, se tiñan que edificar sobre as reliquias o máis importantes posible (Rómulo edificou as murallas de Roma sobre o cadáver do seu irmán Remo) para entender que se trasladasen restos funerarios dende tan lonxe (Santiago morreu en Xerusalén) e que logo estes grandes sepulcros movesen millóns de peregrinos. Sobre o sepulcro de Santiago, pois, edificouse a impoñente basílica, e en torno a ela creceu toda a bela e rica cidade. E sigiendo a súa onda expansiva fundáronse Santiago de Cuba, Santiago de Chile, e centenares de cidades e lugares da xeografía española e hispanoamericana con este nome. Pódense inundar os ollos e saciar a alma coa beleza e a grandeza que fixo xurdir este nome.
Por Mariano Arnal
No hay comentarios:
Publicar un comentario